Detroit 3 – trắc trở trong sản xuất xe nhỏ

Nếu sản xuất xe nhỏ không phải vấn đề quá khó với người châu Á hay châu Âu, thì với Detroit 3, dù đã hứa hẹn trong suốt 40 năm qua, họ vẫn chưa thể giành được thành công trong lĩnh lực này.

Hành trình chinh phục dòng xe nhỏ của Detroit 3 năm nay được khởi động bằng việc GM tung ra Chevy Cruze và Sonic, Ford mang đến Focus, Fiesta và Chrysler sẽ giới thiệu Fiat 500. Trước thực tế giá xăng dầu lên xuống thất thường, khả năng thành công trong lĩnh vực này đang ngày càng trở nên cấp bách.

Nhưng gần như ngay lập tức đã có những tín hiệu không khả quan về vấn đề này. Trong ấn phẩm phát hành gần đây nhất, Car & Driver đã xếp hạng Cruze đứng vị trí số 4 trong tổng số 5 mẫu xe nhỏ mà họ chạy thử. “Bồi” thêm cho vị trí không được thuận lợi này là những lời nhận xét có phần châm biếm: “Chevrolet đã tạo ra một chiếc xe nhỏ đầy sức cạnh tranh, nhưng chỉ khi phân khúc này đã chuyển sang một đẳng cấp bậc thầy”. Focus thì được đánh giá tốt nhất trong tất cả, nhưng đáng tiếc thay, nó lại được phát triển tại chi nhánh Ford của châu Âu, không phải từ Mỹ. 

Và điều đó khiến người ta nhớ lại lịch sử sản xuất dòng xe nhỏ của Detroit 3 với quá nhiều gian nan lẫn thất bại.

Sự trắc trở của Detroit 3 có lẽ đã bắt đầu từ đầu những năm 1970, khi lần đầu tiên họ cố gắng thực hiện lời hứa của Henry Ford II về sản xuất xe nhỏ. Đã có 3 model 1971 được tung ra nhưng tất cả đều không hoàn mỹ, nếu không ở điểm này thì là điểm khác.

Dấu mốc đầu tiên đánh dấu một chuỗi những thất bại trong sản xuất xe nhỏ của Detroit 3 là AMC , xuất hiện lần đầu vào tháng 4/1970. Phong cách chủ đạo của Gremlin dường như không có nhiều thay đổi so với một chiếc AMC thông thường, ngoại trừ phần đuôi được mạnh tay cắt bỏ. Vì không có thời gian cũng như tiền bạc để phát triển động cơ 4 xylanh, Gremlin “đành” sử dụng loại 6 xylanh thẳng hàng. Sự kết hợp vụng về và mất cân đối trầm trọng của phần capo vươn dài với đuôi xe “cụt ngủn” càng khiến không gian nội thất trở nên chật chội, đẩy khoảng không của hàng ghế sau khiêm tốn không kém gì hàng ghế sau của một chiếc Volkswagen Beetle có động cơ đặt sau.

Gremlin khởi điểm ở mức giá 2.000 USD. Sau 8 năm tồn tại, AMC chỉ bán được vỏn vẹn có vài nghìn chiếc cho đến khi bị chính thức dừng sản xuất vào năm 1978. Sản lượng tiêu thụ bấy nhiêu đã không đủ để cứu sống công ty. AMC phải tuyên bố đình chỉ hầu hết hoạt động sản xuất vào năm 1983, sau khi Renault mua lại phần lớn cổ phần và cuối cùng, nó bị nuốt trọn bởi Chrysler vào năm 1987.

AMC Gremlin

Mẫu xe tiếp theo ra đời rồi nối tiếp quá khứ đau thương ấy là Chevrolet Vega. Chiếc xe là một ví dụ điển hình cho sự hỗn loạn trong kĩ thuật và cách kết hợp hoàn toàn thiếu khoa học. Dù Chevrolet và Pontiac khi đó làm việc độc lập, người ta vẫn cố gắng trưng dụng cả kĩ thuật lẫn đội ngũ thiết kế của hai nhãn hiệu để làm ra Vega. Thay vì đặt tên là Gemini (bóng gió ám chỉ đến GM-mini) như gợi ý của một nghiên cứu ngày đó, người khởi xướng việc sản xuất chiếc xe đã thuyết phục họ gọi nó là Vega.

Tuy nhiên, trong tâm trí nhiều người, cái tên Vega chỉ gợi lên hình ảnh một đứa con lai có số phận đen đủi. Ngay từ khi mới sinh ra, Vega đã là một “đứa trẻ mồ côi”. Trong suốt 2 năm liền, hầu như chẳng ai muốn ngó ngàng đến nó, rồi sau đó, nó được đẩy sang cho Chevrolet bán. “Từ ngày bước chân vào Chevrolet, tôi đã thấy Vega có vấn đề.”  Đó là lời chia sẻ của Giám đốc phân nhánh Chevrolet John Z. DeLorean. “Đội ngũ kỹ sư nơi đây rất đáng tự hào. Họ quan tâm và hết lòng với những thiết kế của mình, nhưng Vega không phải đứa con của họ và họ không muốn làm việc với nó”.

Giống như rất nhiều kế hoạch của GM, Vega được hứa hẹn nhiều nhưng những lời hứa đó chẳng bao giờ trở thành sự thật. Sinh ra giữa những rối ren phức tạp, nó được phát triển trong khoảng thời gian quá chóng vánh, thiết kế và kĩ sư không toàn tâm và đương nhiên kết quả có thể dự báo trước. Trong bước tiến ra thị trường, những lỗi cơ bản đã xảy ra. Các chắn bùn dễ bị bụi bẩn ăn mòn, chế hòa khí có khe hở và động cơ bị nóng quá mức làm các xi-lanh cong vênh. Thay vì chiến thắng những mẫu xe nhỏ nhập khẩu, Vega đã làm tên tuổi của GM bị ảnh hưởng nghiêm trọng trong một thời gian dài.

Chevrolet vega

Trong khi Vega còn đang “bận rộn” với những sai lầm, thì một mẫu khác, là Ford Pinto cũng phải gồng mình trong suốt 9 năm tồn tại đầy sóng gió. Ford Pinto cũng chứa không ít những điều tiếng khiến người ta thất vọng.

Năm 1971, chủ tịch phân nhánh Ford muốn sản xuất một chiếc xe nhỏ có cân nặng dưới 900kg và giá bán không vượt qua con số 2.000 USD. Ông ta đã có nó – chiếc Pinto. Nhằm tiết kiệm chi phí, bình xăng được đặt giữa giảm xóc và trục sau, có nghĩa là nó nằm đúng vị trí chịu nhiều va đập. Bình xăng có thể bị rò xăng ra qua lỗ thủng mà các bu-lông ở bộ vi sai tạo nên, hoặc tràn ra ngoài qua chính cổ rót xăng.

Hệ quả bi thảm của kiểu thiết kế này được minh chứng bằng một tai nạn đáng tiếc vào năm 1972. Một chiếc Pinto bỗng nhiên dở chứng ngay giữa làn đường chính của đại lộ California rồi bị đâm từ sau bởi một chiếc xe đang chạy với vận tốc chỉ 30 dặm/h (48km/h). Vụ va chạm đã tạo nên một đám cháy khiến tài xế thiệt mạng còn hành khách ngồi trên xe cũng bị bỏng đến hơn 90% cơ thể. Về phần Ford, hãng đã phải bỏ ra hơn 6 triệu USD để giải quyết vụ việc và sửa lỗi xe, bằng việc nới dài cổ bình xăng và thiết kế một tấm nhựa để bảo vệ bình xăng.

Trong một công văn gửi đi năm 1990, giáo sư luật Rutger đã cung cấp tài liệu cho thấy những rủi ro trên chiếc Pinto là có thể so sánh được với mẫu Vega và Gremlin. Mặc dù những lời chỉ trích nhắc đến hàng trăm cái chết và hàng loạt vụ thương vong liên quan đến việc Pinto bốc cháy, ông chỉ thống kê được 27 vụ thiệt mạng và 24 vụ bị thương. Rutger kết luận rằng, chỉ tốn 9 USD để làm cho một chiếc Pinto an toàn hơn nhưng Ford đã bỏ qua điều đó – chỉ để tiết kiệm tiền.

Ford Pinto

Bốn thập kỉ sau, không ai còn sáng tạo những chiếc xe nhờ một chiếc cưa xích để cắt bỏ phần đuôi, hay cố gắng đưa chúng trên một dây chuyền lắp ráp với tốc độ chóng vánh, hoặc bỏ qua những biện pháp an toàn tối thiểu để tiết kiệm tiền. Nhưng khác hẳn với sự thành thạo trong sáng chế những chiếc xe pick up hay SUV, Detroit 3 không bao giờ trở thành bậc thầy trong lĩnh vực sản xuất xe cỡ nhỏ. Họ đã có một khởi đầu không suôn sẻ từ 40 năm trước và vẫn sẽ cần rất nhiều cố gắng để có thể vượt qua quá khứ này.