Độ xe off-road: P4 – Bất ngờ từ khóa vi sai

Autonet số này sẽ giúp bạn nghiên cứu về một loại phụ kiện đặc biệt, hẳn còn khá xa lạ với nhiều người, kể cả những người mới bắt đầu độ xe off-road. Đó là khóa vi sai hơi ARB.

Trong các số trước, chúng ta đã điểm qua một số loại phụ kiện nâng cấp xe phổ biến như nâng cấp hệ thống giảm xóc, bộ phận nối dài cổ hút hay còn gọi là ống thở, nâng cấp các trang thiết bị bảo vệ như cản trước, cản sau, thanh bảo vệ hông xe và tời, một loại trang bị cứu hộ đóng vai trò như bùa hộ mệnh trong khi lái xe đi qua các loại địa hình hiểm trở.

Trong số này chúng ta sẽ nghiên cứu về một loại phụ kiện đặc biệt hẳn còn khá xa lạ với nhiều người, kể cả những người mới bắt đầu độ xe off-road. Đó là khóa vi sai hơi ARB – phụ kiện độ xe mang đến nhiều sự bất ngờ.

Như chúng ta đã biết, công năng từ động cơ truyền qua hộp số, làm quay láp dọc hay còn gọi là trục các đăng. Trục các đăng lại nối với bộ phận vi sai (hệ thống chuyển hướng truyền động từ dọc sang ngang để đi ra 2 bánh xe thông qua 2 láp ngang, còn gọi là cầu xe).

Giữa cầu xe là bánh răng lớn và các bánh răng hành tinh, toàn bộ cụm bánh răng này được gọi là vi sai. Ngoài nhiệm vụ lực truyền động, thay đổi tỉ số truyền, bộ phận vi sai còn đảm nhiệm một chức năng cực kỳ quan trọng là giúp 2 bánh xe trên cùng một trục có thể quay không đồng tốc. Khi xe vào cua, hai bánh bên ngoài phải quay nhanh hơn hai bánh bên trong để giữ cho xe được ổn định và không bị lật.

Nếu như trên đường nhựa vi sai là thần hộ mệnh cho xe hơi thì khi vào đường trơn trượt như cát, sình lầy hoặc địa hình không bằng phẳng thì vi sai lại trở thành nguyên nhân của mọi vấn đề rắc rối.

Khi có một bánh xe bị mất độ bám lập tức toàn bộ lực truyền động từ hộp số phân bổ cho cầu xe được truyền hết qua bánh này nhờ vào các bánh răng hành tinh trong bộ phận vi sai. Hậu quả đến ngay lập tức là bánh xe còn độ bám đứng yên trong khi bánh đối diện mất độ bám lại quay tít, hiện tượng này được gọi là xe đã mắc lầy.

Trường hợp thứ hai là khi xe lên dốc cao, phản xạ thông thường là về số, lấy đà thật nhanh để xe có trớn lao lên dốc, tuy nhiên nếu gặp dốc trơn, mặt đường không bằng phẳng cộng với hai bên là vực sâu thì sẽ rất nguy hiểm nếu bạn không làm chủ được tốc độ.

Để giải quyết tất cả các vấn đề trên các kỹ sư ARB nghiên cứu chế tạo ra một loại phụ kiện được gọi là Khóa vi sai hơi (Air Locker). Trước đây, cụm từ khóa vi sai chỉ tồn tại trong các xe chuyên dụng dành cho quân đội điển hình như IFA, URAL, MERCEDES G Class. Từ khi ARB bắt đầu sản xuất khóa vi sai hơi dành cho các xe dân dụng, khái niệm này ngày càng trở nên phổ biến hơn, nhất là những người đi xe 2 cầu và các xe tham gia công trình như khai thác mỏ hoặc xe tìm kiếm cứu hộ, và đặc biệt là trong các nhóm chơi xe off-road trên khắp thế giới.

Cấu tạo khóa vi sai hơi bao gồm cụm bánh răng hành tinh có thể được cố định bằng một cơ cấu chốt khóa ngang, vận hành bằng khí nén phát ra từ một máy nén khí mini lắp trong khoang máy. Khi một bánh xe bị mất độ bám thay vì bắt động cơ làm việc hết công suất để thoát ra khỏi chỗ lầy, nếu được trang bị khóa vi sai hơi chỉ cần một thao tác đơn giản là bật công tắc kích hoạt khóa vi sai để khóa cứng hai bánh xe trên cùng một cầu lại với nhau. Khi đó, lực truyền động chia đều cho 2 bánh, đạp ga nhẹ nhàng để xe tự thoát ra khỏi chỗ lầy. Tương tự khi lên dốc cao và trơn trượt, bật khóa vi sai lên và nhẹ nhàng đặt bánh xe để lái lên tới đỉnh dốc.

Sau khi ra khỏi chổ lầy hoặc lên tới đỉnh dốc bạn cần ngắt bộ phận khóa vi sai để các bánh răng hành tinh thực hiện chức năng của chúng là giữ cho xe được ổn định khi vào cua, bảo đảm an toàn.

Có hai loại khóa vi sai: khóa vi sai cho cầu trước và cầu sau. Khóa vi sai cầu sau giúp triệt tiêu vấn đề mất độ bám và tăng lực đẩy trong khi khóa vi sai cầu trước giúp tăng sức kéo. Tùy vào từng tình huống và kinh nghiệm sử dụng khóa vi sai bạn có thể kích hoạt khóa vi sai sau hoặc cả sau lẫn trước. Nếu bạn chọn chỉ lắp 1 khóa vi sai thì cầu sau luôn phải là sự lựa chọn đầu tiên. Lý do là cầu sau luôn là cầu chủ động toàn thời gian trong xe 2 cầu và cầu sau nhận đến 60% công suất máy nhờ vào các bánh răng trong hộp số.

Tương tự như vậy, khi kích hoạt khóa vi sai, cầu sau được kích hoạt trước và nếu xe vẫn không di chuyển được thì khóa vi sai cầu trước mới nên được kích hoạt tiếp theo. Khi bắt buộc phải dùng đến khóa vi sai cầu trước tốt nhất bạn chỉ nên giữ cho xe di chuyển theo đường thẳng vì lúc này hai bánh trước bị khóa lại với nhau khiến cho tay lái nặng hơn, nếu bạn kích hoạt khóa vi sai cầu trước và đánh lái liên tục hệ thống lái sẽ phải làm việc hết công suất, điều này sẽ làm giảm tuổi thọ của các bộ phận liên quan đến hệ thống lái như trợ lực lái, thước lái và các rô-tuyn lái.

Nếu như lắp thêm ống thở, tời, cản làm cho chiếc xe bạn trông hầm hố hơn và khỏe mạnh hơn thì ngược lại việc lắp thêm khóa vi sai không giúp ích gì được cho ngoại thất của chiếc xe. Khóa vi sai nằm trong vỏ cầu dưới gầm xe, công tắc nằm trên táp lô, máy nén khí nằm trong khoan máy, chiếc xe nhìn nguyên bản như lúc chưa độ, thậm chí cũng không ảnh hướng đến các tiêu chuẩn kiểm định an toàn vì tất cả vẫn như nguyên bản cho đến lúc bạn bật công tắc kích hoạt hệ thống này. Đó chính là lý do tại sao người ta gọi khóa vi sai hơi ARB là bí mật của sự bất ngờ. Một khi xe đã được trang bị khóa vi sai hơi, việc lái xe vượt địa hình trở nên đơn giản hơn rất nhiều.

Lựa chọn khóa vi sai cho đúng đời xe của mình là cả một vấn đề, cùng một hiệu, cùng đời nhưng xe cho từng thị trường lại có cấu tạo hệ truyền động khác nhau, đôi khi chỉ là đường kính vòng bi láp hoặc số răng của bánh răng lớn. Để chọn đúng khóa vi sai bạn cần phải tháo nắp cầu, đếm số răng của trục láp ngang và đo đường kính vòng bi… Với những xe đời cũ công việc này gần như là bắt buộc.

Việc lắp đặt khóa vi sai hơi cũng tương đối phức tạp. Chỉ những thợ lành nghề được đào tạo bài bản mới có thể lắp khóa vi sai cho đúng cách, nếu không các vấn đề thường gặp là hơi từ máy nén khí không khóa được vi sai hoặc nhớt bôi trơn trong vỏ cầu bị rò rỉ. Thông thường, để lắp hoàn chỉnh một bộ vi sai trước và sau cần tổng cộng 6 đến 8 tiếng đồng hồ tùy từng loại xe.

Tất cả công sức bỏ ra để lắp khóa vi sai chắc chắn sẽ đem đến cho bạn sự hài lòng tuyệt đối. Một thứ vũ khí bí mật nằm bên trong trục cầu sẽ biến chiến xe của bạn thành những cỗ máy chinh phục địa hình thực thụ, nó sẽ giúp bạn loại khỏi từ điển của mình khái niệm giới hạn của những con đường, tất cả còn lại là khao khát chinh phục những vùng đất mới.

• Vulcan4x4 – diễn đàn: XeHoiVietNam.com